Jenerasyonu tükenme tehlikesi altında olan kelaynaklara unuttukları göç yollarını onlarla birlikte uçarak öğreten Avusturyalı Biyolog Dr. Johannes Fritz, yaklaşık 20 yıldır kuşlara öğrettikleri rotaya iklim değişikliği nedeniyle alternatif bulmak zorunda kaldıklarını söyledi.
Waldrappteam (Kelaynak takımı) Muhafaza ve Araştırma Projesi 2001 yılında kuşağı tükenmekte olan kelaynak kuşlarına unuttukları göç yollarını öğretmek emeliyle başlatıldı. Fritz liderliğinde başlatılan proje kapsamında bir ortaya gelen bilim insanları, microlight ismi verilen hava araçlarıyla kelaynaklara öncülük edip onlarla birlikte uçarak göç yollarını öğretmeye çalışıyor.
Projeyle ilgili AA muhabiri Kâfi Ada Şeko’nun sorularını yanıtlayan Fritz, kuşağı tükenmekte olan kelaynakların, Dünya Doğayı Koruma Birliği (IUCN) tarafından oluşturulan kırmızı listede olduğunu ve bu canlıların acil bir biçimde müdafaa altına alınması gerektiğini belirtti.
Bağımsız olarak başlattığı projeye Avrupa Hayat Projesi (European Life Project) çerçevesinde devam ettiklerini aktaran Fritz, “Çalışmalarımızın başlangıcında Avusturya’da yerleşik bir koloni kurmaya çalıştık. Beslediğimiz kuşlar Fas’tan göç etmiş kelaynakların torunlarıydı ve daha evvel hiç göç etmeseler de göç etme motivasyonuna sahip olduklarını gözlemlemiştik. Göç yollarını bilmediklerinden, bu sorunu aşmaları maksadıyla Kanadalı tabiat bilimci Bill Lishman’ın hayatını mevzu alan ve kazlara meskenlerini göstermek için onlarla birlikte uçan küçük bir kızın öyküsünü işleyen ‘Fly Away Home’ sinemasından esinlendik ve onlara uçarak yol göstermeye karar verdik.” dedi.
Projeye başlarken çok tecrübesiz olduklarını, birinci uçuşlarını havaalanından çayırlara olacak formda 700 metrelik bir arada yaptıklarını anlatan Fritz, kuşların kendilerini takip etmesi için bir öğrenme metodu oluşturduklarına değindi.
Fritz, şöyle devam etti:
“Kuşlar yumurtadan çıktıktan çabucak sonra kendilerine bir ebeveyn belirler ve onu takip eder. Biz de onları yumurtadan çıkar çıkmaz aldık. Yani bizim durumumuzda bu ebeveyn ben ve bir öbür arkadaşım oldu. Bu kuşlar bizi ‘koruyucu insan ebeveynleri’ olarak belirlemişti. Bizim, onların biyolojik gözetici ebeveynleri olduğumuzu düşünüyorlardı ve ekseriyetle bizim yaptığımızı yapıyorlardı. Zira belirledikleri gözetici ebeveyne tam inanç duyuyorlar ve onları takip ediyorlar. Böylece gözetici ebeveynlerinin microlight hava aracında olduğunu biliyorlardı ve onu takip ediyorlardı.”
Sonrasında adım adım ilerlediklerinden ve birinci göçü, 2003 yılında Avusturya’dan İtalya’nın Toskana bölgesine düzenlediklerinden bahseden Fritz, “Kuşları kendim yetiştirdim ve o yıl bir microlight aracıyla, 7 kuşla birlikte ben uçtum. Lakin aracım kuşlara nazaran çok süratliydi ve bu da birtakım zorluklar oluşturdu. Bir yandan da çok sevinçliydik zira kuşları Toskana’daki kışlama alanına götürmeyi başaracağımızı biliyorduk.” diye konuştu.
Saatte 40-45 kilometre sürat yapabildiklerini ve gün içinde 5 saat havada kaldıklarını bildiren Fritz, ortalama 15 bireyden oluşan bir grupla göç sürecini 40 gün ile 2 ay ortasında değişen müddette tamamladıklarını kaydetti.
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ETKİSİ
20 sene boyunca kelaynaklara Alp Dağları’nın kuzeyi ile İtalya’nın Toskana bölgesi ortasında göç etmeyi öğretmeye çalıştıklarını ve bunu da başardıklarını anlatan Fritz, “Şimdi yabanda neredeyse 300 tane yavrulayan kuş var ve kendileri göç edebiliyor. Yavrularını kendileri büyütüyor ve onlara kış için gidecekleri bölgelere nasıl göç edebileceklerini gösteriyorlar.” tabirini kullandı.
İklim krizi nedeniyle yıllardır kelaynaklara öğrettikleri göç yoluna alternatif aramak zorunda kaldıklarını lisana getiren Fritz, şunları söyledi:
“Geçtiğimiz yıl kuşların göç başlangıçlarını giderek yıl sonuna kaydırdıklarını, büyük çoğunluğunun göçlerine kasımdan evvel başlamadığını keşfettik. Bunun sebebi ise sonbahardaki sıcak havalar sonucu Alpler’de hala yiyecek bulabiliyor olmaları. Öte yandan bu geç hareket kuşların göçlerini zorlaştırıyor. Zira yılın sonuna yanlışsız Alpler’i aşmalarına yardımcı olan hava akımlarını bulamıyorlar. Birçok kuş Alpler’i geçmeye çalışıyor ancak başarısız oluyor. Nihayetinde birçoğu Alpler’in soğuğuna dayanamayıp ölüyor.”
İklim değişikliğinin neden olduğu bu durum nedeniyle 2023’te ikinci bir rota oluşturdukları bilgisini veren Fritz, kuşları bu defa, aşılacak değerli dağ sıralarının bulunmaması hasebiyle Toskana’dan İspanya’nın Endülüs bölgesine yönlendirmeye karar verdiklerini, yeni rotadaki ikinci uçuşlarını bu yıl 36 kuşla birlikte gerçekleştireceklerini belirtti.
Küresel ısınmanın kelaynakların jenerasyonunun devamlılığını tehlikeye attığını vurgulayan Fritz, “Oluşturduğumuz bu yırtıcı popülasyonu iklim değişikliğinin tesirlerinden korumak için onlara bu yeni göç yolunu göstermek ve desteklemek hayati ehemmiyet taşıyor. Başka türlü hayatta kalma ihtimalleri çok düşük.” değerlendirmesinde bulundu.
Küresel ısınma sonucu yaşanan ani hava değişikliklerinin bu süreci zorlaştırdığına dikkati çeken Fritz, bilhassa rüzgar sisteminde yaşanan değişimlerin, sahip oldukları aracın bu süreci yönetmesini zorlaştırdığını ve bu nedenle Avusturya Hava Ajansı’ndan hava şartlarıyla ilgili takviye aldıklarını aktardı.
İnsan kaynaklı iklim değişikliğinin birçok ekosistemi olumsuz etkilediğinin altını çizen Fritz kelamlarını, “Bana kalırsa daima değişen iklim göz önünde bulundurulduğunda, birçok yabani cinsin hayatta kalabilmesi için insan müdahalesi gereken bir geleceğe yanlışsız gidiyoruz.” diyerek tamamladı.
(ANADOLU AJANSI)