Derleyen: Fazilet Şenol / Milliyet.com.tr – Günümüzde en inançlı ulaşım araçlarının başında uçaklar var. Fakat işler karşıt gittiğinde yolcular için bu seyahat hayli kaygı verici hale gelebiliyor. Bu olumsuz durumların hava ve tabiat olayları kaynaklı geliştiği senaryolarda uçuş trafiği kimi vakit uzun müddetler de olabilecek halde aksayabiliyor ve insan dışı tesirler hava trafiğini olumsuz etkileyebiliyor. Dünyanın farklı noktalarındaki yanardağların faaliyete geçmesi de tam olarak bu olayların bir sebebi. Dağlardaki faaliyetlerin artmasının akabinde bu bölgelerdeki insanların toplu olarak tahliye edilmesiyle birlikte kimi havayolları da uçuşları iptal edebiliyor. Lakin iptaller her ne kadar uçuş trafiğini aksatıp birçok kişiyi mağdur etse de mümkün bir facianın engellenmesinde kıymetli bir rol oynuyor. 1982 yılında yeniden Endonezya’da faaliyete geçen bir yanardağın British Airways’in 009 numaralı uçuşunda bulunanlara yaşattıkları, bu mevzudaki en yeterli örneklerden biri olarak biliniyor.
Takvimler 24 Haziran 1982’yi gösterirken, Birleşik Krallık’ın bayrak taşıyıcı havayolu şirketi British Airways’e ilişkin olan G-BDXH kuyruk numaralı Boeing 747-200, 248 yolcu ve 15 mürettebat ile toplamda 268 bireyle Londra’dan havalanıp sırasıyla Hindistan’ın Mumbai, Malezya’nın Kuala Lumpur, Avustralya’nın Perth kentlerinde yolcularını bıraktıktan sonra tekrar Avustralya’nın Melbourne kentine inerek seferini sonlandıracaktı. Ancak volkanik bir kül bulutu ve akabinde yaşanan bir dizi yanlış anlaşılma, 009 numaralı uçuşun havacılık tarihindeki en tehlikeli uçuşlardan birisi olmasına sebep oldu.
4 MOTORU DA ÇALIŞMAYI DURDURDU
Uzun bir müddet meselesiz formda devam eden seyahat, Kuala Lumpur’da uçakta bulunan mürettebatın yeni bir grupla değiştirilmesinin akabinde tekrar havalandı ve rotasında seyretmeye devam etti. Uçağı yeni teslim alan Kaptan pilot Eric Henry Moody, meteoroloji raporlarını ve radarı incelediğinde uçuşun son evresinde havanın açık olduğunu gördüğünde rahatlamış ve uçuşun sorunsuz formda tamamlanacağını düşünmeye başlamıştı. Kısa mühlet sonra yaşanacak gelişmeler, durumun Moody’nin düşündüğünden çok farklı şekillenmesine sebep oldu.
Moody ve takımının belirlenen rotada devam ettiği sırada, yeryüzünde de tehlikeli bir tabiat olayı gerçekleşmekteydi. Endonezya’nın batısında bulunan ve uzun müddettir uykuda olan Galunggung Yanardağı uyanmış, yaşanan patlamalar sonucunda volkanik kül bulutları gökyüzünde metrelerce yüksekliğe ulaşmıştı. Devasa Boeing 747-200, direkt kül bulutlarının içine gidiyordu. Kabin içinde duman birikmeye başlamıştı fakat o periyotta uçaklarda sigara içmek özgür olduğu için kabin vazifelileri bu durumun sigara için yolculardan kaynaklandığını düşünüyordu. Durumun bu türlü olmadığı dumanın giderek ağırlaşması ve kükürt kokusunun ortaya çıkmasıyla kısa müddette anlaşıldı ve 009 numaralı uçuşu tarihe geçirecek olaylar silsilesi başlamış oldu.
Kabin içindeki dumanın ağırlaşmasından kısa müddet sonra uçağın 4 numaralı motoru da alev aldı. Pilotlar alev alan yakıt beslemesini durdurarak motoru kapattı ve süratlice yangın söndürücüleri çalıştırdı. 4 motorun kapatılmasından kısa sonra dakikalar içinde sırasıyla 2, 1 ve 3 numaralı motorlar da çalışmayı durdurmuş, dev jumbo jet motorlarını kaybederek havada süzülmeye başlamıştı. Pilotlar, süratlice hesap yaptıktan sonra dev uçağın yaklaşık 23 dakika havada kalabileceğini hesapladı.
ACİL DURUM PLANI DEVREYE GİRDİ
Kaptan pilot Eric Henry Moody, motoların çalışmayı durdurmasının akabinde acil durum ilan ederek bölgedeki sorumlu hava trafik denetim kulesiyle temasa geçti ve durumu anlattı. Pilotlar, kısa mühlet içinde en yakın inebilecekleri meydan olan Endonezya’nın başşehri Jakarta’ya inmeye karar verdi. Dev jumbo jet 12 bin feet (yaklaşık 3 buçuk kilometre) irtifa altında kaldığı durumdaysa uçağı Hint Okyanusu’na indirmeyi planladılar. Moody, daha evvel bir Boeing-747 tarafından hiç yapılmamış bir olayı gerçekleştirmeye kendini hazırlamaya başlamıştı. Pilotlar motorları tekrar çalıştırmayı denemiş olsalar da başarısız olmuşlardı.
Kaptan pilot Eric Henry Moody (solda)
‘BAYANLAR VE BAYLAR, KÜÇÜK BİR MESELEMİZ VAR’
Acil durumdaki uçakta kabin basıncının da düşmesi sebebiyle oksijen maskeleri açıldı lakin kabin görevlilerinden birinin maskesinde ortaya çıkan bir sorun sebebiyle Moody alçalmak zorunda kaldı. Tüm bunlar yaşanırken Eric Henry Moody, yolcuları sakinleştirmek ve durum hakkında bilgilendirmek için “Bayanlar ve baylar, kaptanınız konuşuyor. Küçük bir problemimiz var. Dört motor da durdu. Denetim altına almak için elimizden gelenin en düzgününü yapıyoruz. Çok önemli bir zahmet içinde olmadığınıza inanıyorum” anonsu yapmaya başlamıştı.
Uçak, Jakarta’ya yaklaştığı sırada motorlar birkaç kez daha çalıştırılmaya çalışıldı ve yapılan son denemede 2 numaralı motor çalıştı lakin bir müddet sonra tekrar durdu. Pilotlar, Jakarta Halim Perdanakusuma Havalimanı’na inmek için hazırlandığında yerle görsel temas kurmakta zorlandıkları için aletli iniş yapmaya karar verdi. Kül bulutunun içinde cama yapışan modüller sebebiyle ön camdaki küçük bir boşluktan yalnızca pist ışıklarını seçebiliyorlardı. Kaptan pilot Eric Henry Moody, büsbütün inişe odaklandı ve iniş için atılım yapmaya başladı. 009 numaralı uçuş, yaşanan gelişmelerin akabinde Avustralya yerine Endonezya’ya inerek büyük bir facianın eşiğinden döndü.
BA 009 uçuşunda ziyan görmüş olan birtakım motor kesimleri, günümüzde Yeni Zelanda’da Auckland Müzesi’nde sergileniyor.
‘BİR UÇAKTA EN UZUN SÜZÜLME’
Olayın akabinde yapılan soruşturmada uçağın Java Adası’ndaki Galunggung Dağı’nın patlamasından kaynaklanan bir volkanik kül bulutunun içinden geçtiği ortaya çıktı. Uçağın hava radarının nemi tespit edecek halde çalıştığı, kül bulutu kuru olduğu için her şeyin olağan göründüğü tespit edildi. Külün motorlara girerek eridiği ve motorun içine yapışarak motorların çalışmasını durduğu belirlendi. Motorlar lakin uçağın alçalması sonucunda kül tortularının çözülmesiyle çalışabilmişti. Yüreklerinden ötürü BA009 uçuşunun mürettebatı, Havadaki Kıymetli Hizmet için Kraliçe’nin Övgüsü de dahil olmak üzere çeşitli mükafatlar aldı. Dev jumbo jet, o kadar uzun müddet süzülerek uçmuştu ki bu uçuş maksat dışı üretilmiş bir uçakta en uzun süzülme olarak Guinness Rekorlar Kitabı’na girdi. Bu rekor daha sonra farklı uçuşlarda kırıldı ve güncellendi. BA 009’un başına gelenlerin tekrar yaşanmasının önüne geçmek için birçok düzenleme yapıldı.