Ahmet Boyacıoğlu
Sokaklarda dolaşırken ortada bir görünmeyen insanlara göz atıyor, onlarla ilgileniyor musunuz? ‘Görünmeyen insanlar’ yerine ‘görmek istemediğimiz insanlar’ demek tahminen daha gerçek olur. Kendi ülkelerinden uzakta yaşamak zorunda kalan sığınmacılardan, çürük teknelerle Afrika’dan İtalya’ya ulaşmaya çalışan insanlardan kelam etmiyorum. Avrupa ve Amerika kıtasında her güçlü ülkede binlerce görünmeyen insan var. Birçoklarının toplumsal garantisi yok, kimi sokaklarda yaşıyor, kimi işsiz fakat işi olduğu halde ya da yıllarca çalışıp emeklilik hakkı kazanmalarına rağmen geçinemeyen, iki yakası bir türlü bir ortaya gelmeyen insanlardan kelam ediyorum. Son yıllarda onlar ile ilgili belgeseller yayınlanıyor Avrupa’daki televizyon kanallarında. Genelde geç saatlerde yayınlandıkları için bu hüzünlü hayat kıssaları pek fazla beşere ulaşamıyordur. Kapitalizm çöküyor ve post kapitalist sendrom birtakım insanların çok güçlü, kimilerinin da çok yoksul olmasına neden oluyor.
Aki Kaurismaki bize sinemalarıyla görünmeyen insanların hikayelerini anlatıyor yıllardır. “Düşen Yapraklar” (Fallen Leaves), 81 dakikalık müddetiyle müsabakanın en kısa sineması lakin o denli görünüyor ki tesiri çok uzun müddet devam edecek.
Kaurismaki’nin çok farklı ve taklit edilemez bir sinema lisanı var. “Shadows in Paradise”, “Ariel” ve “The Match Factory Girl” isimli sinemaları “İşçi Sınıfı Üçlemesi” olarak isimlendiriliyor. Kaurismaki “Düşen Yapraklar”ı bu üçlemenin gecikmiş dördüncü sineması olarak tanımlıyor.
“Düşen Yapraklar”, iki utangaç ve yalnız insanın aşkını anlatıyor. Bir süpermarkette çalışan Ansa, kullanma mühleti geçtiği için çöpe atılması gereken yiyecekleri evsiz bir adama verdiği, bir sandviçi de çantasına koyduğu için işten atılıyor. Holappa’nın ise önemli bir alkol sorunu var, bu nedenle hiçbir işte uzun mühlet çalışamıyor. Bir tesadüf sonucu tanışıyorlar ve yeniden bir tesadüf sonucu birbirlerini kaybediyorlar.
“Düşen Yapraklar” çok az diyaloğa sahip bir sinema fakat gösterim sırasında izleyicilere unutamayacakları anlar yaşatıyor. Jim Jarmusch’un “Ölüler Ölmez” isimli zombi sinemasını izleyen iki kişinin gösterimden çıkınca sinemanın kapısında sineması Bresson ve Godard sinemalarıyla kıyaslaması, “Bütün erkekler domuz” diyen bir bayana arkadaşının “Olamaz, domuzlar akıllı ve sempatik yaratıklardır” diye karşılık vermesi salonu kahkahaya boğan iki örnek.
Birçok sahnede duvarlardaki sinema afişleriyle sinemanın ünlü direktörlerine ve klasik sinemalara göndermelerde bulunan bu optimist ve melankolik sinema, kesinlikle izlenmesi gereken bir başyapıt. Senaryosu en fazla 15–20 sayfadır lakin bence En Düzgün Senaryo Ödülü’nü hak ediyor.
ASTEROID CITY
Wes Anderson’un yönettiği “Asteroid City”, ünlü oyunculardan oluşan takımıyla dikkat çekiyor. (Tom Hanks, Scarlet Johansson, Jason Schwatzman, Tilda Swinton, Maya Hawke, Edward Norton, Adrien Brody, Willem Dafoe, Matt Dillon) Sinemanın başında bir anlatıcı bir tiyatro oyunuyla ilgili bilgi veriyor izleyiciye. Sonra oyundan kısımlar izliyoruz. Ağır diyaloglara sahip, aslında geveze de denilebilecek sinemanın en büyük sorunu, çok Amerikan olması. Olay, 1950’lerde geçiyor. Atom bombası, dünyanın sonunun gelebileceği korkusu, ‘uzaylılar gelir mi, gelirlerse ne olur?’ üzere o vakitler Amerikan toplumunu etkileyen bir dizi paranoyaya bol bol yer verilmiş. Dört yıldızlı generaller, FBI, kovboylar, uzaylılar, 1950’lerde çekilen polisiye sinemalarındaki otomobil takip sahneleri birbiri peşi sıra akıyor.
“Asteroid City”nin en büyük şanssızlığı Kaurismaki’nin sinemasından bir gün sonra gösterilmesi oldu. İki sinemanın sinema lisanı ortasında benzerlikler var lakin “Asteroid City”nin komik olması düşünülmüş diyaloglarına pek gülen olmadı. Artık ‘İlkokul müsameresinden az hallice’ yazacağım, Wes Anderson hayranları kızacak. Oyuncular güya tesadüfen oradan geçerken sete uğramış ve ellerine verilen metindeki replikleri ezberleyip oynamışlar üzere.
Bizim Edirne’den daha batıya geçemeyen sinemalarımız üzere “Asteroid City” de aslında ABD’den dışarı çıkmasaydı çok uygun olurdu. Sonuçta bir defa daha “Filmi boş ver, kırmızı halıda kimler yürüdü, ona bak” durumu ile karşı karşıya kalmış bulunuyoruz.