Avrupa’da yine dolaşmaya başlayan faşizm hayaleti, tekrar gündeme gelen özgürlük-güvenlik ikilemi ve otoriterleşme ihtimali bulunan hükümetler, hem yakın geçmişin karanlık sayfalarını hatırlatıyor hem de insanları gelecek için kaygılandırıyor. Covid-19 pandemisi sırasında alınan sıkı önlemlerin boğuculuğu zihinlerde hâlâ çok tazeyken göçmen probleminin yarattığı tedirginlik ve yeni bir savaş mümkünlüğünün konuşulması ise özgürlük timsali memleketlerde sert tartışmaları tetikliyor. Velhasıl pek çok Avrupalı, zihinlerindeki şu soruya cevap arıyor: Güvenliği temel alan ve özgürlükleri kısıtlayan baskıcı idareleri isteyerek ya da gönülsüzce onaylayacak mıyız?
Bu soru yanıt bekler ve üstüne yenileri eklenirken Paul Lynch, ‘Peygamberin Şarkısı’yla çıktı karşımıza. Daha doğrusu, İrlanda merkezli bir distopyayla. Lynch, İrlanda’yı şiddet kıskacına alan ve direnişle yıkılmaya çalışılan otoriter bir hükümetin hareketlerinin yanı sıra bu ortamda var olma gayreti veren bir aileyi anlatıyor.
DENGESİ ÜZÜCÜ HALDE BOZULAN BİR ÜLKE
‘Peygamberin Şarkısı’nda yedi kişilik bir aile olayların merkezinde: Öğretmenler Sendikası yöneticisi Larry, biri bebek dört çocuk, hasta bir büyükbaba ve Larry’nin eşi Eilish. Baskının ve şiddetin enikonu arttığı periyotta bir gece Stack ailesinin kapısı, hükümetin kurduğu saklı polis ünitesi olan Garda Ulusal Hizmetler Bürosu’ndan (GUHB) iki misyonlu tarafından çalınınca hepsi çemberin ne kadar daraldığını fark ediyor. Dahası, Larry bir şov sırasında gözaltına alınıp kayıplara karışınca Stack ailesi için Pandora’nın Kutusu açılıyor.
GUHB vazifelileri, ülkenin içinde bulunduğu krizi mazeret ederek ve yürürlüğe giren Harika Hal Kanunu’na nazaran, sistemi sağlamada geniş yetkilere sahip oluyor; devlete karşı kabahat işlediği ve huzursuzluk çıkardığı gerekçesiyle istediği herkesi gözaltına alabiliyor. Larry de onlardan biri. Bu uygulamalar, kuralsızlığın “kural”a, kanunsuzluğun “kanun”a dönüştüğünü gösteriyor.
Larry ve çalıştığı Öğretmenler Sendikası ile daha öbür pek kişi ve kurum, bu keyfilikten hissesini alıyor. Aklı başında herkes üzere Eilish, yaşananlardan ötürü kaygılı ve kendini öbür bir ülkedeymiş üzere hissediyor. Hükümetin protestoculara ve muhaliflere uyguladığı şiddet, gözaltılar, tutuklu kampları ve iktidarla görüş ayrılığına düşenlerin kapısını bir gün çalacak suçlamalar, İrlanda’nın istikrarını kötü halde bozuyor.
Eilish, oburlarının yaptığı üzere eşinin tutuklanma kararına itiraz edememesinin ve devletin bir harika güç hâline gelişinin “ülkede bir histeri havası” yarattığını görüyor.
Peygamberin Müziği, Paul Lynch, Tercüman: Mert Doğruer, 240 syf., DeliDolu Yayınları, 2024. Devlet zoruyla sükunete ve endişeye sürüklenen ülkede, kuvvet ve baskı her şeyin üstüne çıkarken sivil itaatsizlik hareketleri ise palavralarının ve nobranlığının onaylanmasını yani kendisine kesin bir itaat isteyen iktidarın halka olan öfkesini köpürtüyor.
‘KARANLIK BİR BOŞLUKTA’
Kaostan iç savaşa evrilen, insanların “sakıncalı” diye fişlenip kaybedildiği ve olup bitene karşı sesini yükseltenlerin GUHB marifetiyle sindirilmeye çalışıldığı ülkede Eilish, bir yandan eşinin izini sürüyor öbür yandan ailesini bu tansiyonun ortasından çekip çıkarmaya uğraşıyor.
Hayatın akışını bozan fevkaladelikler pek çok öbür insan üzere Eilish’i kendi ülkesinde bir mülteci haline getirirken hakikatin eğilip büküldüğü, palavranın karar sürdüğü ve her geçen gün şiddetin dozunun arttığı İrlanda’da, kendisinin ve ailesinin daha çok karanlığa gömüldüğünü hissediyor. Üstelik ülkenin tamamına absürtlükler silsilesi hâkim ve bunlara daima bir yenisi ekleniyor: “Haberlerde bir kararname daha bildiriliyor, yabancı medya kuruluşlarını dinlemek de okumak da yasaklanmıştır, yurtdışı haber kanalları engellenecektir ve bugünden itibaren planlı bir internet kesintisi başlamaktadır. (…) Bütün okullar ve yükseköğrenim kurumları derhâl kapatılmış, vatandaşların besin ve ilaç alımı yahut yaşlıların, hastaların bakımı gerekmedikçe meskenlerinde kalmaları emredilmiş.”
“Karanlık bir boşlukta” iktidarın hışmından kaçmaya, hayatta kalmaya ve işlerin nereye varacağını anlamaya uğraşan Eilish, çabucak herkesin aklındaki soruyu dillendiriyor: “Kim inançta?” Bu sorunun çabucak akabinde, sokakta kol gezen şiddet onun içinde bir şeyleri öldürüyor: “Eilish gecenin uzun sessizliğini dinleyerek uzanıyor, mevtin de yolu takip ettiğini görüyor, uyuyamayacak kadar yorgun olanların, hayallerini gözleri açık görmek zorunda olanların düşlerine da geliyor, kesilen nefes sesleri ve haykırışlar ağızlardan kaçıyor, mevt her gece karşılarında tekrar tekrar dolanıyormuş ve her vefat birçok kere yaşanıyormuş üzere uyuyanların karanlığa vefatı mırıldanışını duyarak uzanıyor Eilish, sırtında soğuk toprağı hissederek yatıyor, çadıra yağan yağmuru bin sene önce yağmış bir yağmur üzere duyuyor, dışarıda ıssız topraklardan diğer hiçbir şey yok, dış dünya acısız bir karanlık ve acısız olmak o karanlığa büsbütün girmek olur ancak oradan çıkış olmaz, artık biliyor bunu. (…) Larry’yi unuttuğu yok ancak onu düşündüğü vakit artık geriye çok az şey kalmış durumda, bir gölge oldu o artık, evvelce aşkın bulunduğu yerdeki bir yokluk, tahminen de kalbin bir kısmında onca tartının altında ufak bir aşk mühürlü kalmıştır.”
Ülkeyi kararnamelerle yöneten, insanlara manipüle edip şiddet uygulayan hükümetin bir sel misali herkesi ve her şeyi önüne katarak sürüklediği; demokrasinin lağvedildiği, hakkın ve hukukun çiğnendiği bir çözülmeye, bir savaş hâline, bunların doğurduğu dehşete ve insanların yersiz-yurtsuzlaşmasına dair birbirini tamamlayan öyküler anlatıyor ‘Peygamberin Şarkısı’nda Lynch.
Hayal gücünü zorlayan ama bir yerlerde insanların başına gelenleri romanlaştırıyor muharrir. Öteki bir deyişle Lynch’in kurguladığı distopya, dünyanın kimi noktalarında yaşayanların hakikati aslında…