Batman doğumlu, kendi doğup büyüdüğü topraklarda öğretmenlik yapmış bir müellif Yavuz Ekinci… Hikayelerini, romanlarını tahminen okumuş, tahminen de duymuşsunuzdur. Yazdıklarıyla ilgili hiç bilgi sahibi olmayanlar için belirtmek gerekirse, Haldun Taner, Yunus Nadi, Yaşar Nabi Nayır Ödüllü üç öykü kitabı var. Şu ana kadar da 6 roman yazdı; şubat ayında da bir koleksiyoncunun öyküsünü anlattığı yeni romanı çıkacak. Bu ortada bir de çocuk kitabı yazmış. Hala devam eden çevirileri saymazsak hikayeleri Japonca, İtalyanca, Farsça, Felemenkçe, Almanca, İngilizce ve Yunanca lisanlarına çevrildi. Kitapları ise Almanca, Kürtçe ve Yunanca olarak yayımlandı.
Kısacası kendisinin kitapları hudutları aştı, öteki ülkelerdeki okuyuculara ulaştı. Fakat biz onu son yıllarda kitaplarından ya da yurt dışındaki başarılarından daha çok hakkındaki davalarla konuşuyoruz. Geçen yıl Doğan Kitap’tan çıkan ‘Rüyası Bölünenler’ isimli kitabı toplatılan Ekinci, artık bu romanı neden yazdığını 18 Eylül’de mahkemede anlatacak. Diğer davaları da var. “Kendisine kelam hakkı verilmediğini” söylediği davalar, onu üzmese de kırıyor. Zira yalnızca yazılarıyla anılmak istiyor.
Ekinci’yle edebiyatını ve son devirde pek çok muharririn takviye bildirilerinde gördüğümüz dava süreçlerini konuştuk.
“Belki de artık bana masal anlatacak kimsem kalmadığı için… Okumak benim için bir keşiftir.” Sizi hiç tanımayan biri için Yavuz Ekinci’nin yazarlığa nasıl başladığını, nasıl anlatırsınız?
Bir müellifin bütün hayatı sanatına dairdir. Yazdığı mektuplar, tuttuğu günlükler, okuduğu kitaplar, yaşadığı yer, onu büyüten çevre… Ben kelamın büyülü olduğu masalın anlatıldığı bir yerde büyüdüm. Dedemden, köyün yaşlı bilgelerinden masallar, efsaneler dinleyerek büyüdüm. Yazarlığım o ıssız kış gecelerinde dinlediğim masallarla başladı.
Kaç kardeşsiniz?
11 kardeşiz. Ben üçüncü sırada olanım.
Ailede diğer müellif var mı?
Şu an yok. Fakat önümüzdeki günlerde neden olmasın…
‘OKUMAK BENİM İÇİN BİR KEŞİFTİR’
Ailede hayal gücü en yüksek olan sizsiniz galiba?
Hiç sanmıyorum. Kardeşlerim benden çok daha uygunlar. Yalnızca ben yazmayı ve hayal etmeyi denedim diyebilirim. Kardeşim Can, tıpkı vakitte avukatım, bence yazmaya ve hayal etmeye gücü çok yüksek olanlarımızdandır. Yazmaya ve okumaya üniversite yıllarında başladım. Açıkçası üniversiteye kadar yazı yazmak, muharrir olmak üzere bir hayalim hiç yoktu. Dinlemenin büyüsünü bilen biri olarak üniversitede okumanın büyüsünü keşfettim. Tahminen de artık bana masal anlatacak kimsem kalmadığı için… Okumak benim için bir keşiftir. Sonra hikaye yazmaya başladım.
Ama sonuçta müellif olmak disiplinli bir çalışmayı da beraberinde getiriyor.
Batman’da öğretmenliğe yeni başlamıştım. İlkbahardı. Köy okulunda çalışıyordum. Çocuklarla köye yakın bir vadide seyahate gitmiştik. Ansızın gök karardı, şimşekler çaktı ve yağmur yağdı. Öğrencilerimle bir mağaraya sığındık. Yağmurun durmasını bekledik. Geriden suyun damlama sesi geliyordu. Yağmur durunca çocuklar mağaradan çıktı. Suyun sesini merak ettim ve mağaranın gerisine yanlışsız yürüdüm. Islak tavandan su damlıyordu. Damlalar adeta kayanın içini oymuştu. Şok oldum. Çöküp damlanın inişini seyre daldım. O an orada bana bir şey oldu. Adeta başına elma düşen Newton üzere sabrı ve devamlılığı keşfettim. Yazmanın bir sabır olduğunu orada öğrendim.
Bunu algıladığınızda yaşınız kaçtı?
22 yaşındaydım. O gün bugündür sabırla çalışıp yazıyorum.
Algınız bence çok açık, o yaşta fark ettiyseniz…
Atinalılar Delphi’de Apollon Tapınağı’nın kapısına ‘Kendini tanı’ yahut ‘Kendini bil’i boşuna yazmamışlar. Bence bir insanın en büyük seyahati kendini tanıması, kendini fark etmesi, kendini bilmesidir. Ben o mağarada sabretmeyi öğrendim. O günden sonra çabucak hemen yıllardır sabah 6 üzere uyanırım. Sabah saatleri benim için kutsaldır. Sabah sessiz ve sakindir. Kuşların ötüşünü dinleyip günün aydınlanmasını izlerim. Sonra kahve ve çay eşliğinde bazen 8, bazen 10 saat çalışırım.
‘HALA ELLE YAZIYORUM’
Aklınıza ne gelirse mi yazıyorsunuz?
Ben elle yazıyorum. Birkaç defa bilgisayar denedim. Bir şeye bakayım derken bir daha metne döndüğümde artık çoktan oradan uzaklaşmıştım. Benim için yazmak büyük yalnızlık ister. Bazen yazdıklarımı değiştirir, bazen de yazdıklarımı bir daha müellifim. Şayet yazmazsam o ortada kitap okuyorum. O biçimde bir ritmim oluştu.
Bazı müellifler gece yarısı, kimileri sabah çok erken saatte çalıştıklarını söylüyorlar lakin her gün sistemli disiplinli yazmayı tavsiye ediyorlar. Bir de akıllarına ne gelirse yazdıklarını söyleyenler var. Siz muhakkak bir bahis hakkında mı, yoksa çağrışımsal mı yazıyorsunuz?
Edebiyat benim için önemli bir iştir. Hayatımın ta kendisidir. Onsuz bir hayatım yok. Benim için roman hiç bitmeyen bir katedralin inşası üzeredir. Katedralin temelini müellif atar, daha sonra okurlar muharririn yarım bıraktığı katedralin imaline devam ederler. Bir romanın üretimi ve yazımı yüz yıllarca sürer.
Her gün müellifim. Birtakım günler çok verimli, kimi günler çok verimsiz geçer. Verimli geçmiyorsa, evvelki yazdıklarımı okurum, düzeltirim. Yazma sürecine bir yere varmak olarak değil, bir seyahat olarak yaklaşıyorum. O yüzden bunu zarurî olarak yapmıyorum, kendimi keyifli hissetmek için yapıyorum. En zevk aldığım şey; okumak, okumak ve yazmaktır.
‘YAZMAK HİÇ EMİN OLMAMAKTIR’
Peki kendinizden nasıl emin oluyorsunuz? Birinin burası uygun olmuş demesi ya da eleştirmesi gerekir. Bu hususta kime ya da kimlere güvenirsiniz?
Yazmak hiç emin olmamaktır. Bugüne kadar on kitap yazdım. Birçok karakter yarattım. Öykü anlattım. Hiç emin olamadım. Metne daima tereddütle yaklaştım. Yazmaya her yeni başladığımda yeniden sıfırdan başlıyorum. Yazmanın öğrenilecek bir yanı yok. Yazmak ruhun azapta olmasıdır. Bazen çok harika bir şey yazdım derim sonraki gün okuyunca kendime hakaret edip kahkahayla gülerim. Bir metinle ilgili en çok iç sezgilerime güvenirim. Beni hiç yanıltmayacak tek şey iç sezgilerimdir. Ancak doğal ki, muhakkak vakitlerde çalıştığım, metnimi paylaştığım arkadaşlarım var. Bilhassa son yıllarda Müslüm Yücel, Çağlayan Çevik ve Burcu Aktaş ile metinlerimi paylaşıyorum. Bilhassa son iki romanımı Müslüm ve Çağlayan’la çok ağır çalıştım. Yurt dışındaki yayınevlerinde icracı editörlük çok yaygın yani muharrir daha fikir evresinde editörüyle çalışmaya başlıyor. Bu Avrupa’da çok yaygın bir uygulama lakin bizde yaygın değil. Zira ülkemizde editörlerin iş yükü fazla. Ben şanslıyım zira artık yazdığım romanı daha fikir evresindeyken bana editörlük yapan Saadet Özen’le tartışarak çalıştım.
“Bunca adaletsizlik varken bir muharrir olarak etkilenmemem, ziyan görmemem mümkün değil. Şunu da söylemek isterim. Bu denli hukuksuzluğun karşısında açıkçası kendi davamdan bahsetmekten de çok utanıyorum…” ‘KARAKTERLER ÜZERİNDEN SANATÇIYI YARGILAMAK SANATA HAKARETTİR’
Gelelim dava süreçlerine… ‘Rüyası Bölünenler’, 2014 yılında Doğan Kitap’tan çıkan bir kitap. Geçen yıl bu kitabınız için toplatma kararı çıkartıldı ve toplatıldı. Bu sene ise değişik bir dava bahsiyle gündemdesiniz. Bu sefer neden bu kitabı yazdığınızın sorulacağını söylüyorsunuz. Pekala siz bunları neye bağlıyorsunuz?
Bir yerde adaletsizlik varsa orada yaşayan herkes bir formda bu adaletsizlikten nasibini alır. Adaletsizlikten ötürü bugün ülkede yaşayan köpek de, ağaç da, dere de, orman da, bayan da, çocuk da, genç de, emekçi de etkilenip ziyan görüyor. Ben de bu adaletsizlikten bir muharrir olarak nasibimi alıyorum. Bu kadar adaletsizlik varken bir muharrir olarak etkilenmemem, ziyan görmemem mümkün değil. Şunu da söylemek isterim. Bu kadar hukuksuzluğun karşısında açıkçası kendi davamdan bahsetmekten de çok utanıyorum. Uzun vakit da sessiz kaldım. Zira benim davam birçok insanın yaşadığı hukuksuzluğun yanında hiçtir. Maalesef şu an beşerler çok daha ağırını yaşıyor. Adalet bir ülkenin kalbidir. Şu an ülkenin kalbi durduğu için dehşetli bir çürüme almış başını gidiyor.
Bir sanatçı ile siyasetçi ortasındaki en büyük fark: Siyasetçi yargılar, sanatçı ise hep anlamaya çalışır. Bu davada beni en çok üzen ve birinci duyduğumdan beri anlamaya çalıştığım, büyük şubat zelzelesinin ikinci gününün gecesinde ‘Rüyası Bölünenler’ romanımı CİMER’e şikayet eden insanın ruh dünyasıdır. O gün binlerce insan enkaz altındaydı. Çaresizlik içindeydik. Ve utanarak konutumuzda ekran başında bekliyorduk. İnsan sıcak bir yerde olduğundan, yaşadığından utanıyordu. Halbuki bütün bu vahim olayları yaşarken 7 Şubat gecesi birisi hiç üşenmeyip ‘terör propagandası yapıyor’ diyerek ‘Rüyası Bölünenler’le ilgili CİMER’e ihbarda bulunuyordu. Yani ben o günlerde meskende oturmaktan, yemek yemekten, konuşmaktan bile utanırken oradaki beşerler enkaz altındayken, biri romanımı CİMER’e ihbar edebiliyordu. Davanın sonucunu değil benim romanımı ihbar eden o insanın ruh halini merak ediyorum.
Düşü Bölünenler, Yavuz Ekinci, 144 syf., Doğan Kitap, 2024.7. Sulh Ceza Mahkemesi de bu ihbar üzerinden kitaba toplatma kararı verdi ve nitekim toplatılıp yasaklandı. Artık geldiğimiz nokta daha da dramatik; birinci baskısı 10 yıl evvel çıkmış kitapla ilgili İstanbul Cumhuriyet Savcılığı bir soruşturma başlattı ve bunu davaya dönüştürdü, artık de 18 Eylül’de saat 09.30’da Çağlayan Adliyesi’nde duruşması olacak.
Şimdi şöyle bir durum var; bir roman kahramanının söylediklerinden, yaptıklarından ötürü muharririni yargılarsak, o vakit Raskolnikov’dan ötürü Dostoyevski’yi katil olarak yargılamamız lazım! O vakit bütün roman müelliflerini, kahramanlarının cümleleri ve aksiyonları üzerinden yargılayabiliriz. Meğer şunu bilmeliyiz; müellif ve karakter ortasında bir mukavele var. Karakter, müelliflerin elindeki birer kukla değillerdir. Karakter canlıdır ve kendi hayatını tayin eder. Yaratıcı olan müellif yalnızca onun yazmanıdır. Karakterler ve onların sözleri üzerinden sanatçıyı yargılamak sanata hakarettir.
‘Rüyası Bölünenler’in davasında yaptığınız savunmada, “Kitap kahramanlarına tutuklama kararı çıkarıp, mahpusa mi atacaksınız? Gücünüz yetiyorsa buyurun roman kahramanlarını mahpusa atın” demişsiniz. Bir yazara bu kitabı niçin yazdın, bu karakteri niçin işledin denilebilir mi?
Mahkeme roman kahramanlarımı tutuklayıp mahpusa atamadı. Dünyanın bütün polisleri ve istihbaratı da birleşse ve çalışsa roman kahramanlarını tutuklayamazlar. Mahkeme artık şöyle mi düşünüyor; “Yazarını rehin alalım, tahminen geri gelirler” fakat onların geri geleceğini sanmıyorum. Zira ben artık yazdığım roman kahramanlarının umurunda değilim. Herkes kendi hayatını yaşıyor. Bir de onlar hudutları, lisanları çoktan aştılar. ‘Rüyası Bölünenler’ şu anda birçok lisana çevriliyor.
‘TEHLİKELİ NOKTA OTOSANSÜRÜN ÖNÜNÜN AÇILMASI’
Yurtdışı basınına da baktığımda kitaplarınız birçok lisanda yayınlandığı için buradaki haberleri de takip edip, size takviye açıklamaları yapıldığını, yargılanmanızın oralarda da gündem olduğunu görüyorum.
Bir cürümlünün en büyük düşmanı ve rakibi vicdandır. Sanatçı yaşadığı çağın, toplumun, halkın hem vicdanı hem de hafızasıdır. Nasıl bir hatalı işlediği ve işleyeceği cürümlerden ötürü vicdanını susturmak, bastırmak, ezmek ve yok etmek istiyorsa iktidarlar da onları rahatsız eden uykularını kaçıran toplumun vicdanı olan sanatkarları bastırıp seslerini kısmak isterler. Bu her vakit böyleydi ve bu türlü de devam edecek.
Bu davaların bana açılması çok da önemli değildir. Zira devlet bana açılan bu davalar üzerinden öteki müelliflere da parmak sallıyor ve tehdit ediyor. Vicdanını susturmak istiyor. Yaşadığı çağın vicdanı olan sanatkarın öldüğü gün kendine otosansür uyguladığı gündür. Benim endişem mahkemelerden ceza almak ya da mahpusa düşmek değil. Benim kaygım otosansürün bu ülkede olağan hale gelmesi. Tehlikeli nokta burasıdır. Bir muharririn ne yazacağını kimse belirleyemez, nasıl yazacağına kimse karar veremez.
Bu davaya karşı hem yurtiçinde hem de yurtdışında büyük bir reaksiyon var. Eski yayınevim Doğan Kitap, şu anki yayınevim Everest Yayınları, Yayıncılar Birliği ve öbür kurumlar her vakit yanımda durdular. Yanımda durdular dediğim sanatın ve söz özgürlüğünün yanında durdular. Varlık nedeni tabir özgürlüğü olan Memleketler arası PEN de başından beri davamı takip ediyor.
Yavuz Ekinci, hayatını, yazma serüvenini ve yargılanmasını Aslı Örnek’e anlattı. Sizin şu anda kaç davanız var? ‘Rüyası Bölünenler’in toplatılması Anayasa Mahkemesi’ndeydi, artık bir dava daha açıldı. Öbür davalarınız da var mı?
Uzun bir vakittir mahkemelerle boğuşuyorum. Şu ana kadar olan olayları ve davaları arka arda sıralayacak olursam…
2018 yılında, ‘Peygamberin Endişesi’ isimli romanım yayımlandığında, Akit gazetesi hakkımda iki kapsamlı haber yayınladı ve beni gaye gösterdi. Birinci haberi din üzerinden yaptı. Başlık “Sözde müelliften skandal kitap”tı. Akit Gazetesi, daha sonra suratını almayıp bu sefer de kimlik üzerinden beni maksat gösterdi. Bu haberlerin ve amaç gösterilmenin akabinde İstanbul Cumhuriyet Savcılığı, 2011 ve 2012 yıllarında paylaştığım sıradan tweet’lerden ötürü bana dava açtı. İstanbul 34. Ağır Ceza Mahkemesi’nde yargılandım. Üç duruşmadan sonra mahkeme bana 1 yıl 6 ay 20 gün mahpus cezası verdi. Mahkemenin kararına itiraz edip belgeyi İstanbul İstinaf Mahkemesi’ne taşıdık. Maalesef İstanbul İstinaf Mahkemesi de bu kararı onayladı. Bu sefer temyiz için Yargıtay’a başvurdum. Evrakım, şu an Yargıtay’da.
Daha sonra İstanbul 7. Sulh Ceza Mahkemesi, Şubat 2022’de sözümü bile almadan birinci olarak 2014 yılında Doğan Kitap Yayınevi’nden yayınlanan ‘Rüyası Bölünenler’ romanımı yasaklayıp toplattı. Mahkemenin kararına karşı bir üst mahkeme olan İstanbul 8. Sulh Ceza Mahkemesi’ne itiraz ettim fakat itirazım reddedildi. ‘Rüyası Bölünenler’ şu anda yasaklı. Mahkemenin bu kararına karşı ferdî müracaatla Anayasa Mahkemesi’ne itiraz ettim. Bu belgem da Anayasa Mahkemesi’nde bekliyor.
Ve son olarak İstanbul Cumhuriyet Savcısı, mayıs ayında 2014 yılında yayınlanan ‘Rüyası Bölünenler’i yazdığım için bana yeni bir dava açtı. Davanın konusu: ‘Bu romanı neden yazdın?’ Birinci duruşması da 18 Eylül’de Çağlayan Adliyesi’nde, 23. Ağır Ceza Mahkemesi’nde olacak.
Peki Akit’in haberleriyle ilgili düzeltme ya da karşılık hakkı kullandınız mı?
Hayır, zira Yeni Akit’in nasıl bir gazete olduğunu biliyorum. Onu neden dikkate alıp yanıt vereyim ki?
‘ENDİŞELİ YA DA KARAMSAR DEĞİLİM’
Peki üzülüyor musunuz, kendinizi nasıl hissediyorsunuz? Telaşlı misiniz?
Karanlık, her vakit aydınlığa yenilmeye mahkumdur. Tahminen artık aydınlık geri çekilmiştir lakin döndüğünde, karanlık güneş gören kar üzere eriyip gidecek. Ben kaygılı ve karamsar biri değilim. Zira beşere inanıyorum. 18 Eylül sabahı bir söyleşiye sarfiyat üzere Çağlayan Adliyesi 23. Ağır Ceza Mahkemesi’ne gideceğim. Mahkemede romanımı savunmak için değil bu romanı neden yazdığımı anlatmak için gideceğim. İster mahkeme salonu olsun, ister kültür merkezi, ister edebiyat konutu, ister kitap fuarı benim için her yer bir söyleşi ve edebiyat alanıdır.
Peki siz bütün bu yaşadıklarınızı neye bağlıyorsunuz?
Ülkedeki adaletsizliğe bağlıyorum. Bu ülkede yaşayan biri olarak ben de bu adaletsizlikten hissemi alıyorum. Neden ben diye üzerinde hiç düşünmedim. Ben olmazsam diğer bir arkadaşım olurdu ve oluyor da… Şu an kanılarından ötürü yüzlerce insan aslında cezaevinde. Yıllardır mahpus yatanlar var. Sürgün yaşayanlar var. Otuz yıldır haksız halde cezaevinde yatan İlhan Sami Çomak var. Edebiyat tarihimiz yargılanan, cezaevinde yatan, sürgün yaşayan büyük yazarlarla dolu. Yaşar Kemal, Nazım Hikmet, Sabahattin Ali, Aziz Nesin, Orhan Pamuk, Ahmed Arif, Orhan Kemal…
Edebiyat dünyasından da büyük takviye görüyorsunuz. Müellif arkadaşlarınız, yayıncılar daima sizin davanızla ilgili paylaşımlar yapıyorlar… Türkiye Yayıncılar Birliği de bu yıl Fikir ve Tabir Özgürlüğü Ödülü’nü size verdi…
Öncelikle insanların yanımda olduğunu bilmek bana güç veriyor. Birinci duruşmadan beri Türkiye Yayıncılar Birliği üyelerinin takviyesini daima gördüm, başkan Kenan Bey (Kocatürk) birçok duruşmaya geldi, ne yapabiliriz diye dirsek temasında bulunduk. Türkiye Yayıncılar Birliği’nin tabir özgürlüğü mükafatını almak benim için bir onurdur. Daha evvel bu mükafatı alan çok sevdiğim muharrirler ortasında Yaşar Kemal, Mehmed Uzun, Aslı Erdoğan, Herkül Milas, Enis Batur da var. En büyük temennim önümüzdeki yıllarda Türkiye’de bu mükafatı alacak kimse olmamasıdır. Bu yıl bu mükafatı verecek bir müellifimiz ve yayınevimiz yok denmesini çok istek ederim.